Wu Rompe el Equilibrio Perfecto del Universo
Wu łamie doskonałą równowagę wszechświata
A Wu siempre le dijeron que siguiera las reglas, pero ¿qué pasa cuando romperlas podría salvar a todos? A veces los errores más grandes llevan a los descubrimientos más importantes.
Wu vivía en un mundo donde todo tenía reglas.
Wu żyła w świecie, w którym wszystko miało zasady.
Los científicos creían que estas reglas nunca cambiaban.
Naukowcy wierzyli, że te zasady nigdy się nie zmieniają.
Pensaban que el universo estaba perfectamente equilibrado.
Myśleli, że wszechświat jest idealnie zrównoważony.
Wu era diferente a otros científicos.
Wu różniła się od innych naukowców.
Hacía preguntas difíciles.
Zadawała trudne pytania.
Quería poner a prueba todo.
Chciała testować wszystko.
Otras personas simplemente aceptaban las ideas antiguas.
Inni po prostu akceptowali stare idee.
El año era 1956.
Był rok 1956.
Dos hombres inteligentes llegaron a Wu.
Przyszło do niej dwóch mądrych mężczyzn.
Sus nombres eran Lee y Yang.
Nazywali się Lee i Yang.
Tenían una idea loca sobre la física.
Mieli szalony pomysł o fizyce.
"Wu, creemos que el universo podría estar desequilibrado", dijo Lee.
"Wu, sądzimy, że wszechświat może być niezrównoważony" – powiedział Lee.
Creemos que las partículas pueden romper las viejas reglas.
"Wierzymy, że cząstki mogą łamać stare zasady."
Wu escuchó con atención.
Wu słuchała uważnie.
La idea sonaba imposible.
Pomysł brzmiał niemożliwie.
Todos los científicos creían en el equilibrio perfecto.
Wszyscy naukowcy wierzyli w doskonałą równowagę.
Este equilibrio se llamaba paridad.
Ta równowaga nazywała się parzystością.
¿Cómo podemos probar esto?
"Jak możemy to przetestować?" – zapytała Wu.
preguntó Wu.
"Potrzebujemy kogoś, kto potrafi zrobić perfekcyjne eksperymenty" – powiedział Yang.
"Necesitamos a alguien que pueda hacer experimentos perfectos", dijo Yang.
"Jesteś najlepszą eksperymentatorką na świecie."
"Eres el mejor experimentalista del mundo."
Wu była podekscytowana.
Wu se sintió emocionada.
Uwielbiała rozwiązywać trudne łamigłówki.
Le encantaba resolver rompecabezas difíciles.
To miała być najtrudniejsza łamigłówka w historii.
Este sería el rompecabezas más difícil de todos.
Wu poszła do laboratorium.
Wu fue a su laboratorio.
Musiała sprawić, by wszystko było ekstremalnie zimne.
Necesitaba enfriar todo extremadamente.
Temperatura musiała być niemal absolutnym zerem.
La temperatura tenía que estar casi en el cero absoluto.
Pracowała dniem i nocą.
Trabajaba día y noche.
Ochładzała specjalne atomy o nazwie cez.
Enfrió átomos de cobalto.
Atomy te zachowywały się jak maleńkie magnesy.
Usó imanes potentes.
Wu ustawiła wiązki atomów w jednym kierunku.
Midió partículas diminutas llamadas electrones.
Następnie użyła pola magnetycznego, by rozdzielić wiązki.
El trabajo fue muy difícil.
Każdy krok wymagał ogromnej precyzji.
Wu tuvo que ser perfectamente cuidadoso.
Gdy atomy się poruszały, Wu musiała zarejestrować każdy sygnał.
Un pequeño error lo arruinaría todo.
Nie miała prawa popełnić błędu.
Otros científicos fueron a fiestas durante las vacaciones.
Eksperyment nazywał się badaniem rozpadu beta.
Wu se quedó en su frío laboratorio.
Rozpad beta dzieje się wewnątrz atomów.
Observó cómo trabajaban sus máquinas.
To maleńka eksplozja energii.
Lentamente, Wu vio algo asombroso.
Wu musiała zmierzyć tę eksplozję z dokładnością do jednej milionowej.
Los electrones no estaban equilibrados.
Jeśli wszechświat był zrównoważony, cząstki powinny latać w obie strony po równo.
Se movían más en una dirección que en otra.
Jeśli wszechświat był niezrównoważony, cząstki miały wybierać jedną stronę.
"Esto no puede estar bien", se dijo Wu a sí misma.
Wu obserwowała przez długie, mroźne noce.
Revisó su trabajo una y otra vez.
Zapisywała wyniki na papierowych paskach.
Pero los resultados siempre eran los mismos.
Linie na papierze wyglądały jak kody tajemniczych wiadomości.
El universo no estaba perfectamente equilibrado.
Pewnego ranka zdarzyło się coś niesamowitego.
La paridad se rompió.
Wszystkie cząstki poleciały w jedna stronę.
Wu llamó a Lee y Yang inmediatamente.
Wszechświat nie był perfekcyjnie zrównoważony!
¡Tenían razón!
Wu krzyknęła z radości.
dijo ella.
Wiedziała, że dokonała niezwykłego odkrycia.
¡Las viejas reglas están equivocadas!
Od razu napisała do Lee i Yanga.
La noticia conmocionó al mundo científico.
Wysłali wiadomości do innych naukowców.
Todos habían creído en el equilibrio perfecto.
Nowina rozeszła się błyskawicznie.
Ahora Wu les demostró que estaban equivocados.
Ludzie nie mogli w to uwierzyć.
Wu publicó sus resultados en enero de 1957.
Cały świat wiedział o parzystości.
Los científicos de todas partes leyeron su trabajo.
Wszyscy wierzyli w doskonałą równowagę.
No podían creerlo.
Teraz Wu udowodniła, że się mylą.
Algunos científicos repitieron el experimento de Wu.
Wu opublikowała wyniki w styczniu 1957 roku.
Obtuvieron los mismos resultados.
Naukowcy na całym świecie czytali jej pracę.
Wu definitivamente tenía razón.
Nie mogli w to uwierzyć.
El descubrimiento cambió la física para siempre.
Niektórzy powtórzyli eksperyment Wu.
Los científicos tuvieron que reescribir sus libros de texto.
Otrzymali te same wyniki.
Tuvieron que pensar sobre el universo de manera diferente.
Wu miała całkowitą rację.
Lee y Yang ganaron el Premio Nobel ese mismo año.
Odkrycie na zawsze zmieniło fizykę.
Pero Wu no ganó junto con ellos.
Trzeba było przepisać podręczniki.
Esto enojó a muchas personas.
Naukowcy musieli inaczej myśleć o wszechświecie.
Wu había hecho el trabajo más difícil.
Lee i Yang zdobyli w tym samym roku Nagrodę Nobla.
Había demostrado la teoría.
Wu nie wygrała wraz z nimi.
Ella también merecía el premio.
Wielu ludzi to rozzłościło.
Años después, Wu ganó muchos otros premios.
Wu wykonała najtrudniejszą pracę.
Se hizo famosa en todo el mundo.
To ona udowodniła teorię.
Los científicos jóvenes estudiaron sus métodos.
Też zasłużyła na nagrodę.
Wu demostró que cuestionar las ideas antiguas es importante.
Kilka lat później Wu otrzymała wiele innych wyróżnień.
Ella demostró que los experimentos cuidadosos pueden cambiarlo todo.
Stała się sławna na całym świecie.
El universo no estaba perfectamente equilibrado después de todo.
Młodzi naukowcy studiowali jej metody.
A veces las reglas más básicas pueden estar equivocadas.
Wu pokazała, że warto kwestionować stare pomysły.
Wu les enseñó a todos esta importante lección.
Udowodniła, że dokładne eksperymenty mogą zmienić wszystko.
Su trabajo abrió nuevas puertas en la física.
Wszechświat jednak nie był idealnie zrównoważony.
Los científicos aún estudian sus descubrimientos hoy en día.
Czasem najbardziej podstawowe zasady mogą być błędne.
Wu nauczyła wszystkich tej ważnej lekcji.
Jej praca otworzyła nowe drzwi w fizyce.
Naukowcy do dziś badają jej odkrycia.