Wu Breaks the Universe's Perfect Balance

Wu lived in a world where everything had rules.

Wu żyła w świecie, w którym wszystko miało zasady.

Scientists believed these rules never changed.

Naukowcy wierzyli, że te zasady nigdy się nie zmieniają.

They thought the universe was perfectly balanced.

Myśleli, że wszechświat jest idealnie zrównoważony.

Wu was different from other scientists.

Wu różniła się od innych naukowców.

She asked hard questions.

Zadawała trudne pytania.

She wanted to test everything.

Chciała testować wszystko.

Other people just accepted the old ideas.

Inni po prostu akceptowali stare idee.

The year was 1956.

Był rok 1956.

Two smart men came to Wu.

Przyszło do niej dwóch mądrych mężczyzn.

Their names were Lee and Yang.

Nazywali się Lee i Yang.

They had a crazy idea about physics.

Mieli szalony pomysł o fizyce.

"Wu, we think the universe might be unbalanced," Lee said.

"Wu, sądzimy, że wszechświat może być niezrównoważony" – powiedział Lee.

"We think particles can break the old rules."

"Wierzymy, że cząstki mogą łamać stare zasady."

Wu listened carefully.

Wu słuchała uważnie.

The idea sounded impossible.

Pomysł brzmiał niemożliwie.

All scientists believed in perfect balance.

Wszyscy naukowcy wierzyli w doskonałą równowagę.

This balance was called parity.

Ta równowaga nazywała się parzystością.

"How can we test this?"

"Jak możemy to przetestować?" – zapytała Wu.

Wu asked.

"Potrzebujemy kogoś, kto potrafi zrobić perfekcyjne eksperymenty" – powiedział Yang.

"We need someone who can do perfect experiments," Yang said.

"Jesteś najlepszą eksperymentatorką na świecie."

"You are the best experimentalist in the world."

Wu była podekscytowana.

Wu felt excited.

Uwielbiała rozwiązywać trudne łamigłówki.

She loved solving difficult puzzles.

To miała być najtrudniejsza łamigłówka w historii.

This would be the hardest puzzle ever.

Wu poszła do laboratorium.

Wu went to her laboratory.

Musiała sprawić, by wszystko było ekstremalnie zimne.

She needed to make everything extremely cold.

Temperatura musiała być niemal absolutnym zerem.

The temperature had to be almost absolute zero.

Pracowała dniem i nocą.

She worked day and night.

Ochładzała specjalne atomy o nazwie cez.

She cooled cobalt atoms.

Atomy te zachowywały się jak maleńkie magnesy.

She used powerful magnets.

Wu ustawiła wiązki atomów w jednym kierunku.

She measured tiny particles called electrons.

Następnie użyła pola magnetycznego, by rozdzielić wiązki.

The work was very difficult.

Każdy krok wymagał ogromnej precyzji.

Wu had to be perfectly careful.

Gdy atomy się poruszały, Wu musiała zarejestrować każdy sygnał.

One small mistake would ruin everything.

Nie miała prawa popełnić błędu.

Other scientists went to parties during the holidays.

Eksperyment nazywał się badaniem rozpadu beta.

Wu stayed in her cold laboratory.

Rozpad beta dzieje się wewnątrz atomów.

She watched her machines work.

To maleńka eksplozja energii.

Slowly, Wu saw something amazing.

Wu musiała zmierzyć tę eksplozję z dokładnością do jednej milionowej.

The electrons were not balanced.

Jeśli wszechświat był zrównoważony, cząstki powinny latać w obie strony po równo.

They moved in one direction more than another.

Jeśli wszechświat był niezrównoważony, cząstki miały wybierać jedną stronę.

"This cannot be right," Wu said to herself.

Wu obserwowała przez długie, mroźne noce.

She checked her work again and again.

Zapisywała wyniki na papierowych paskach.

But the results were always the same.

Linie na papierze wyglądały jak kody tajemniczych wiadomości.

The universe was not perfectly balanced.

Pewnego ranka zdarzyło się coś niesamowitego.

Parity was broken.

Wszystkie cząstki poleciały w jedna stronę.

Wu called Lee and Yang immediately.

Wszechświat nie był perfekcyjnie zrównoważony!

"You were right!"

Wu krzyknęła z radości.

she said.

Wiedziała, że dokonała niezwykłego odkrycia.

"The old rules are wrong!"

Od razu napisała do Lee i Yanga.

The news shocked the science world.

Wysłali wiadomości do innych naukowców.

Everyone had believed in perfect balance.

Nowina rozeszła się błyskawicznie.

Now Wu proved them wrong.

Ludzie nie mogli w to uwierzyć.

Wu published her results in January 1957.

Cały świat wiedział o parzystości.

Scientists everywhere read her work.

Wszyscy wierzyli w doskonałą równowagę.

They could not believe it.

Teraz Wu udowodniła, że się mylą.

Some scientists repeated Wu's experiment.

Wu opublikowała wyniki w styczniu 1957 roku.

They got the same results.

Naukowcy na całym świecie czytali jej pracę.

Wu was definitely correct.

Nie mogli w to uwierzyć.

The discovery changed physics forever.

Niektórzy powtórzyli eksperyment Wu.

Scientists had to rewrite their textbooks.

Otrzymali te same wyniki.

They had to think about the universe differently.

Wu miała całkowitą rację.

Lee and Yang won the Nobel Prize that same year.

Odkrycie na zawsze zmieniło fizykę.

But Wu did not win with them.

Trzeba było przepisać podręczniki.

This made many people angry.

Naukowcy musieli inaczej myśleć o wszechświecie.

Wu had done the hardest work.

Lee i Yang zdobyli w tym samym roku Nagrodę Nobla.

She had proven the theory.

Wu nie wygrała wraz z nimi.

She deserved the prize too.

Wielu ludzi to rozzłościło.

Years later, Wu won many other awards.

Wu wykonała najtrudniejszą pracę.

She became famous around the world.

To ona udowodniła teorię.

Young scientists studied her methods.

Też zasłużyła na nagrodę.

Wu showed that questioning old ideas is important.

Kilka lat później Wu otrzymała wiele innych wyróżnień.

She proved that careful experiments can change everything.

Stała się sławna na całym świecie.

The universe was not perfectly balanced after all.

Młodzi naukowcy studiowali jej metody.

Sometimes the most basic rules can be wrong.

Wu pokazała, że warto kwestionować stare pomysły.

Wu taught everyone this important lesson.

Udowodniła, że dokładne eksperymenty mogą zmienić wszystko.

Her work opened new doors in physics.

Wszechświat jednak nie był idealnie zrównoważony.

Scientists still study her discoveries today.

Czasem najbardziej podstawowe zasady mogą być błędne.

Wu nauczyła wszystkich tej ważnej lekcji.

Jej praca otworzyła nowe drzwi w fizyce.

Naukowcy do dziś badają jej odkrycia.